فیلتر گازوئیل یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم سوخت‌رسانی در موتورهای دیزلی است. وظیفه‌ی اصلی این فیلتر، حذف ناخالصی‌ها، ذرات معلق، آب و آلودگی‌هایی است که ممکن است وارد سیستم انژکتور یا پمپ سوخت شوند. با توجه به حساسیت بالای موتورهای دیزلی نسبت به کیفیت سوخت، سلامت و کارایی فیلتر گازوئیل نقش تعیین‌کننده‌ای در طول عمر و عملکرد بهینه‌ی خودروهای سنگین دارد.
فیلتر گازوئیل چگونه کار می‌کند؟
سوخت گازوئیل اغلب در فرآیند انتقال از مخازن یا جایگاه‌های سوخت‌گیری، با ذرات گرد و غبار، زنگ‌زدگی مخازن، خاک، و مهم‌تر از همه آب، آلوده می‌شود. فیلتر گازوئیل این ذرات را از سوخت جدا می‌کند تا از ورود آن‌ها به انژکتورها و سایر قطعات حیاتی موتور جلوگیری کند.
عملکرد کلی به‌صورت زیر است:
- ورود سوخت آلوده به فیلتر
- عبور سوخت از رسانه‌ی فیلتر (کاغذ فیلتراسیون یا الیاف چندلایه)
- جدا شدن ذرات جامد، ناخالصی‌ها و آب
- ارسال سوخت تصفیه‌شده به سیستم انژکتور
چرا فیلتر گازوئیل برای خودروهای دیزلی اهمیت بیشتری دارد؟
موتورهای دیزلی نسبت به آلودگی‌های سوخت بسیار حساس‌تر از موتورهای بنزینی هستند. دلیل آن، دقت بسیار بالای سیستم پاشش سوخت (مثل انژکتورهای Common Rail) و فشار بالای کاری آن‌هاست. ورود کوچک‌ترین ذرات (حتی کمتر از ۵ میکرون) می‌تواند:
- باعث سایش قطعات حساس شود
- مصرف سوخت را افزایش دهد
- قدرت موتور را کاهش دهد
- هزینه‌ی تعمیرات سنگینی به همراه داشته باشد
فواید استفاده از فیلتر گازوئیل در محفظه سوخت
همانطور که ذکر شد فیلتر گازوئیل عمل فیلتراسیون سوخت را انجام داده و هرگونه کثیفی و مواد آلاینده را از گازوئیل حذف می‌کند. استفاده از این قطعه فواید بی‌شماری دارد که ما در ادامه به چند مورد آن اشاره می‌کنیم.
- ممانعت از ایجاد افت فرکانس
- جلوگیری از گیرباژ یا به عبارتی جام کردن موتور خودرو
- ممانعت از روشن نشدن ماشین‌های سنگین به دلیل سرمای هوا
ویژگی‌های فیلتر گازوئیل
فیلتر گازوئیل از مشخصات و ویژگی‌های بارزی برخوردار است که موجب بالا رفتن کیفیت عملکرد موتور خودرو شده و طول عمر موتور را افزایش می‌دهد. شناخت این ویژگی‌ها به صورت دقیق، کمک می‌کند تا در هنگام خرید قادر به تهیه بهترین و مناسبترین فیلتر برای خودروی خود باشید. از مهم‌ترین مشخصات این فیلتر می‌توان این موارد را نام برد.
حذف آب موجود در گازوئیل
از مهم‌ترین ویژگی‌های فیلتر گازوئیل، حذف آب از گازوئیل موتور خودرو است. به دلیل اینکه آب و گازوئیل با هم مخلوط نمی‌شوند و آب روی گازوئیل شناور می‌شود، اغلب فیلترهای گازوئیل مجهز به شیر تخلیه در قسمت پایینی محفظه هستند که کار آن تخلیه آب است. نام این نوع فیلتر، فیلتر آبگیر گازوئیل بوده که قابلیت حذف آلودگی و ذرات آب از سوخت را دارد.
جداسازی ناخالصی از سوخت
سوخت موجود در موتور دیزل باید از فیلتر عبور کند تا ناخالصی‌های موجود در آن جدا شده و به پمپ‌های سوخت آسیب وارد نکند. این عملیات توسط فیلتر گازوئیل به بهترین شکل ممکن انجام می‌شود.
صرفه‌جویی در هزینه خودرو
تامین سوخت‌های فسیلی نظیر بنزین و گازوئیل برای خودر‌ها، بخش زیادی از بودجه خانواده‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. نصب فیلتر گازوئیل و تصفیه سوخت بوسیله آن موجب می‌شود در مصرف سوخت صرفه‌جویی شود و طول عمر موتور خودرو نیز افزایش یابد.
کاهش آلودگی
استفاده بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی باعث آلودگی زیست محیطی شده و پیامدهای ناخوشایندی برای سلامت انسان دارد. ضمن اینکه کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی می‌تواند در ذخیره آن‌ها برای آیندگان نیز مفید است. استفاده از فیلتر گازوئیل این مصرف بی‌رویه را کاهش می‌دهد و در نتیجه موتوری پرتوان و هوایی پاک خواهید داشت.
انواع فیلتر گازوئیل و بررسی تخصصی آن‌ها
فیلترهای گازوئیل در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هرکدام بسته به طراحی موتور، شرایط کاری، نوع سوخت و میزان حساسیت سیستم سوخت‌رسانی انتخاب می‌گردند. در این بخش، انواع رایج فیلترهای گازوئیل را با ذکر ساختار داخلی، کاربرد، مزایا و معایب به‌صورت کامل بررسی می‌کنیم.
| نوع فیلتر | ساختار | مزایا | معایب | موارد استفاده |
|---|---|---|---|---|
| 1. فیلتر گازوئیل کارتریجی (Cartridge یا Element Type) | دارای بدنه‌ای استوانه‌ای از کاغذ فشرده‌ی مخصوص یا الیاف میکروفیبر - درون یک هوزینگ فلزی یا پلاستیکی نصب می‌شود - بدون پوسته فلزی بیرونی است؛ فقط المان فیلتر عوض می‌شود | هزینه‌ی پایین‌تر تعویض: چون فقط عنصر داخلی تعویض می‌شود - سازگار با محیط زیست: کاهش ضایعات فلزی و پوسته - دسترسی آسان به هوزینگ: در تعمیرگاه‌های حرفه‌ای | نصب و تعویض نیاز به مهارت دارد و امکان نشتی اگر درست جا نیفتد وجود دارد - در صورت ترک خوردگی یا خرابی هوزینگ، باید کل سیستم تعویض شود | در بسیاری از کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و ماشین‌آلات راه‌سازی و معدنی پرکاربرد است. |
| ۲. فیلتر گازوئیل پیچی یا اسپین-آن (Spin-On Fuel Filter) | بدنه‌ای فلزی و محکم که شامل فیلتر، درپوش و واشر آب‌بندی است - شبیه فیلتر روغن؛ به‌صورت رزوه‌ای روی پایه موتور پیچ می‌شود - رسانه‌ی فیلتر داخلی به دور یک لوله مرکزی چرخیده است | تعویض سریع و آسان: نیاز به ابزار خاص ندارد - یکپارچگی کامل فیلتر و پوسته: خطر نشتی کمتر - دارای سوپاپ فشارشکن در بسیاری از مدل‌ها | معمولاً گران‌تر از کارتریجی - تمام فیلتر دور انداخته می‌شود، حتی اگر فقط رسانه فیلتر آلوده شده باشد | در ماشین‌های دیزلی سبک‌تر، ون‌ها، وانت‌ها و موتورهای دریایی رایج است. |
| ۳. فیلتر گازوئیل سپراتور آب (Fuel/Water Separator) | دارای دو بخش اصلی: رسانه فیلتر ذرات + محفظه‌ی جمع‌آوری آب - برخی مدل‌ها دارای سنسور تشخیص سطح آب یا شیر تخلیه دستی هستند - ممکن است کارتریجی یا اسپین‌آن باشند | جلوگیری از ورود آب به سیستم انژکتور: افزایش عمر انژکتور - مناسب برای شرایط بد سوخت: مثل مناطق مرطوب، تانکرهای آلوده - برخی مدل‌ها قابلیت تخلیه سریع بدون باز کردن فیلتر را دارند | نیاز به بازدید دوره‌ای و تخلیه آب انباشته‌شده - در برخی مدل‌ها قیمت بالاتر به دلیل وجود سنسور یا شیر | در همه‌ی ماشین‌های سنگین که در شرایط سخت کار می‌کنند: کامیون‌های دیزلی، بیل مکانیکی، ژنراتورهای صنعتی و… |
| ۴. فیلتر گازوئیل گرم‌شونده (Heated Fuel Filter) | شامل المنت گرمایشی داخلی (Heating Coil) یا محل اتصال گرم‌کن خارجی - معمولاً همراه با سپراتور یا فیلتر اسپین‌آن طراحی می‌شود - دمای سوخت را قبل از ورود به انژکتور بالا می‌برد | جلوگیری از یخ‌زدگی یا ژله‌ای شدن سوخت دیزل در هوای سرد - کمک به بهبود جریان سوخت در دماهای زیر صفر - افزایش طول عمر پمپ و نازل در شرایط سردسیر | هزینه اولیه بیشتر - در برخی مدل‌ها نیاز به برق ۱۲ یا ۲۴ ولت برای المنت داخلی دارد - در صورت خرابی المنت، فیلتر نیاز به تعویض کامل دارد | در وسایل نقلیه دیزلی که در مناطق سردسیر، ارتفاعات یا زمستان‌های سخت فعالیت دارند (کامیون‌های برون‌شهری، مینی‌بوس‌ها و ادوات کشاورزی). |
| ۵. فیلترهای ترکیبی چندمرحله‌ای (Multistage Fuel Filters) | ترکیب چندین مرحله فیلتراسیون در یک واحد: جداسازی ذرات درشت - جداسازی آب - فیلتر نهایی با قدرت بالا (مثلاً ۲ یا ۵ میکرون) - معمولاً بزرگ، تخصصی و گران‌قیمت‌تر هستند | بالاترین سطح تصفیه سوخت در یک واحد - کاهش فشار وارد بر هر مرحله - مناسب برای موتورهای دیزلی فوق‌مدرن با سیستم Common Rail | قیمت بالا - نیاز به فضای بیشتر برای نصب - بیشتر برای ماشین‌آلات خاص یا کارخانه‌ای استفاده می‌شود | در ماشین‌آلات راه‌سازی پیشرفته، دستگاه‌های ثابت صنعتی، قطارها، و کشتی‌ها |
دو نکته تخصصی در انتخاب و نگهداری فیلتر گازوئیل
- فیلترهایی با توان فیلتراسیون ۲ تا ۵ میکرون برای خودروهای سنگین با انژکتورهای پیشرفته توصیه می‌شوند.
- وجود آب در سوخت یکی از مهم‌ترین دشمنان سیستم سوخت‌رسانی است. فیلترهایی با قابلیت آب‌گیری یا سنسور تشخیص آب انتخاب بهتری هستند.
فیلتر گازوئیل و سلامت موتور: یک رابطه حیاتی
مطالعات نشان داده که بیش از ۷۰٪ خرابی‌های سیستم انژکتور دیزل به آلودگی سوخت برمی‌گردد. استفاده از فیلترهای با کیفیت بالا نه تنها باعث افزایش طول عمر سیستم سوخت‌رسانی می‌شود، بلکه:
- مصرف سوخت را تا ۵٪ کاهش می‌دهد
- از گرفتگی نازل‌های انژکتور جلوگیری می‌کند
- در کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی مؤثر است
